1 Kryteria klasyfikacji surowców mineralnych, formy występowania złóż.
1. Ze względu na użyteczność
- złoża surowców energetycznych
- chemicznych
- metalicznych
- skalnych
- kamienie szlachetne i półszlachetne
- ze względu na sposób powstawania ( genezę )
Rodzaj złóż | Typy |
Złoża pochodzenia magmowego | Intruzywne, pomagmowe, wulkanogeniczne (ekstruzywne) |
Złoża hipergeniczne ( powstałe w wyniku procesów fizyko-chemicznych – atmosfera -> deszcz, wiatr, snieg) | Wietrzeniowe, osadowe, biogeniczne |
Złoża metamorficzne ( przeobrażone ) | Zmetamorfizowane, metamorficzne |
3. Ze względu na kształt
a) złoża o kształtach prawidłowych
- pokłady pojedyncze lub wiązki pokładów
- żyły pokładowe, żyły soczewkowe, żyły kontaktowe
b) o kształtach nieprawidłowych
- - gniazda, soczewki, masywy, słupy, sztokwerg,
a) złoża o kształtach prawidłowych
- pokłady pojedyncze lub wiązki pokładów
- żyły pokładowe, żyły soczewkowe, żyły kontaktowe
b) o kształtach nieprawidłowych
- - gniazda, soczewki, masywy, słupy, sztokwerg,
Formy występowania złóż
1. Pokład – forma warstwy ograniczona prawie równoległymi powierzchniami zalegającymi na dużym obszarze, zróżnicowane kąty zalegania. Skałę leżącą bezpośrednio nad pokładem nazywa się stopem , a pod pokładem – spągiem. Pokład charakteryzują grubość, kąt nachylenia i rozciągłość. Grubość pokładów to odległość mieszona od spągu do stropu w kierunku prostopadłym do jego nachylenia. Ze względu na grubość pokłady dzielimy na – cienkie do 1,0m, średnie – od 1.0 do 3.0 metra i grube o grubości powyżej 3 metrów.
Z uwagi na kąt nachylenia pokłady dzielimy na :
- prawie poziome – do 10 stopni
- prawie poziome – do 10 stopni
- słabo nachylone 10-35
- silnie nachylone 35-45
-strome – powyżej 45
2. Gniazdo – naturalne nagromadzenie w skorupie ziemskiej kopalin lub minerałów w skupiskach o niezbyt dużych rozmiarach ( kilka lub kilkadziesiąt metrów), nieregularnego kształtu niezwiązanego z zaleganiem warstw otaczających, występują tak np. boksyty, rudy cynku i ołowiu
3.Soczewka – złoże zajmujące niewielką przestrzeń w górotworze, którego miąższość jest największa w części centralnej i stopniowo maleje we wszystkich kierunkach aż do zaniku
4.Żyła geologiczna – masa skalna lub mineralna wypełniająca szczelinę w górotworze. Grubość waha się od kilku milimetrów do kilkudziesięciu metrów
5.Pnie – przedstawiają skupienia kopaliny w formie wydłużonej w kierunku pionowym o przekroju poprzecznym zbliżonym do koła, elipsy lub soczewki.
5.Impregnacje – są to drobne skupienia (nieraz mikroskopowej wielkości) kopalin w skałach płonnych, a czasem większych okruchów surowca mineralnego; najczęściej stanowią je rudy rozsiane w skałach płonnych.


4.Żyła geologiczna – masa skalna lub mineralna wypełniająca szczelinę w górotworze. Grubość waha się od kilku milimetrów do kilkudziesięciu metrów
5.Pnie – przedstawiają skupienia kopaliny w formie wydłużonej w kierunku pionowym o przekroju poprzecznym zbliżonym do koła, elipsy lub soczewki.
5.Impregnacje – są to drobne skupienia (nieraz mikroskopowej wielkości) kopalin w skałach płonnych, a czasem większych okruchów surowca mineralnego; najczęściej stanowią je rudy rozsiane w skałach płonnych.
Etapy działalności górniczej.
1. Roboty poszukiwawcze
2. Roboty udostępniające
3. Roboty przygotowawcze
4. Roboty eksploatacyjne i likwidacja zrobow
5. Rekultywacja i likwidacja kopalń
Ad. 1
Celem prac poszukiwawczych jest odnalezienie miejsc wystepowania złóż kopalin użytecznych lub dokładniejsze poznanie i zbadanie złóż poprzednio odkrytych. Ze względu na sposób prowadzenia roboty poszukiwawcze dzieli się na:
a) Poszukiwania geologiczne
b) Poszukiwania geofizyczne
c) Poszukiwania robotami górniczymi
Stosunkowo najmniej kosztowne są poszukiwania geologiczne i dlatego zwykle od nich rozpoczyna się poszukiwanie złoża, a dopiero po stwierdzeniu możliwości jego występowania przystępuje się do znacznei kosztowniejszych poszukiwań. Roboty poszukiwawcze mogą być wykonywane zarówno z powierzchni ziemi, jak i z wyrobisk podziemnych
Celem górniczych robót poszukiwawczych jest sprawdzenie wyników badań geologicznych i geofizycznych oraz dokładne określenie warunków zalegania złoża i jego wartości przemysłowej. Do tego rodzaju informacji zaliczamy: wielkość zalegania złoża, głębokość zalegania, skład petrograficznych i chemiczny, grubość, rozciągłość i nachylenie złoża, warunki wodne złoża oraz charakter skał otaczających. Informacje takie uzyskuje się poprzez wykonanie górniczych wyrobisk poszukiwawczych, takich jak rowy poszukiwawcze, szybiki, sztolnie poszukiwawcze.
Rowy poszukiwawcze stanowią wykopy o szerokości około 1m i głębokości do 4m, wykonywane wzdłuż linii poszukiwawczych. Stosuje się je w wypadkach, kiedy spodziewamy się małej miąższości nadkładu i stromego ułożenia warstw.
Szybiki poszukiwawcze są pionowymi, rzadziej pochyłymi wyrobiskami górniczymi, zwykle o przekroju prostokątnym i głębokości do 25m. W przypadku skał zwięzłych szybiki poszukiwawcze mogą mieć kształt okrągły i być wykonywane bez obudowy. W okolicach górzystych poszukiwania górnicze prowadzą są za pomocą sztolni – jest to wyrobisko poziome lub lekko nachylone mające wlot z powierzchni, a udostępniających złoże ze stoku góry.
W przypadku poziomego lub słabo nachylonego zalegania warstw i przy dużej miąższości warstw nadkładowych prace poszukiwawcze wykonuje się za pomocą wierceń. Z uwagi na głębokość wierceń dzieli się je na płytkie i głębokie.
Ad. 2 Roboty udostępniające
Gdy złoże kopaliny zostało dostatecznie zbadane i gdy zdecydowano na nim założyć kopalnię, wówczas należy wykonać wiele różnych rodzajów wyrobisk górniczych, które w przyszłości pozwolą nam na eksploatację złoża. Roboty górnicze rozpoczyna się więc od utworzenia dostępu do złoża, czyli od jego udostępniania. Dostęp do złoża wykonuje się za pomocą wyrobisk udostępniających łączących złoże lub jego część z powierzchnią ziemi. Zależnie od warunków zalegania, złoże możemy udostępnić przez usunięcie nadkładu – przy wybieraniu złoża sposobem odkrywkowym, albo za pomocą wyrobisk podziemnych – przy wybieraniu złoża sposobem podziemnym
Do udostępnienia złóż przy eksploatacji podziemnej stosuje się wyrobiska:
- pionowe
- poziome
- pochyłe
Do wyrobisk udostępniających pionowych zalicza się szyby i szybiki oraz szyby i szybiki ślepe
Szybem nazywa się wyrobisko korytarzowe pionowe głębione z powierzchni ziemi o przekroju powiezej 4m2, zgłębione w warstwach skalnych i mających bezpośrednie połączenie z powierzchnią ziemi,
Szybikiem nazywa się podobne wyrobisko, lecz o przekroju poniżej 4m2 i zazwyczaj nie głębokie
Szybem lub szybikiem ślepym nazywa się wyrobisko pionowe nie wychodzące na powierzchnię lecz łączące wewnątrz kopalni pokłady między soba.
Do poziomych wyrobisk udostępniających zaliczamy sztolnie i przecznice, przecznica polowa, przekop, kierunkowy i polowy.
Przecznica to wyrobisko o kierunku prostopadłym do rozciągłości. Przekop kierunkowy to wyrobisko równoległe do rozciągłości. Przekop jest wyrobiskiem o kierunku nie prostopadłym i nie równoległym do rozciągłości. Jeśli wyrobiska wykonane są z przekopu kierunkowego i są prostopadłe do niego to nazywane są przecznicami polowymi. Wyrobiska o innych kierunkach nazywa się przekopami polowymi.


Złoża bardzo grube (np. wysady solne) lub wielopokładowe oraz nachylone do poziomu pod znacznym kątem dzieli się wzdłuż osi głębokości na mniejsze jednostki nazywane poziomami wydobywczymi. Przez poziom wydobywczy rozumie się część złoża zawartą w granicach obszaru górniczego między dwoma płaszczyznami przeprowadzonymi przez główne punkty udostępnienia złoża danego poziomu (rys.2.15).
Pionową wysokość poziomu dobiera się tak, aby zasoby przemysłowe poziomu wystarczały na okres czasu jaki przetrwać mogą główne wyrobiska udostępniające poziom. Praktycznie czas istnienia poziomu wynosi 15 do 25 lat a pionowe wysokości poziomów wynoszą:
a) w kopalniach węgla kamiennego:
- w pokładach grubych słabo nachylonych 80 do 120 m,
- w pokładach cienkich o większym nachyleniu 150 do 220 m;
b) w kopaniach rud 30 do 60 m,
c) w kopalniach soli 20 do 50 m.
Roboty przygotowawcze
- wyrobiska przygotowawcze to
a – pochyłe dowierzchnie
a – pochyłe dowierzchnie
b- poziome – chodniki
Roboty eksploatacyjne
- wyrobiska ubierkowe, zabierkowe, komorowe blokowe
Etapy działalności górniczej.


Etapy działalności górniczej.
1. Roboty poszukiwawcze
2. Roboty udostępniające
3. Roboty przygotowawcze
4. Roboty eksploatacyjne i likwidacja zrobow
5. Rekultywacja i likwidacja kopalń
Ad. 1
Celem prac poszukiwawczych jest odnalezienie miejsc wystepowania złóż kopalin użytecznych lub dokładniejsze poznanie i zbadanie złóż poprzednio odkrytych. Ze względu na sposób prowadzenia roboty poszukiwawcze dzieli się na:
a) Poszukiwania geologiczne
b) Poszukiwania geofizyczne
c) Poszukiwania robotami górniczymi
Stosunkowo najmniej kosztowne są poszukiwania geologiczne i dlatego zwykle od nich rozpoczyna się poszukiwanie złoża, a dopiero po stwierdzeniu możliwości jego występowania przystępuje się do znacznei kosztowniejszych poszukiwań. Roboty poszukiwawcze mogą być wykonywane zarówno z powierzchni ziemi, jak i z wyrobisk podziemnych
Celem górniczych robót poszukiwawczych jest sprawdzenie wyników badań geologicznych i geofizycznych oraz dokładne określenie warunków zalegania złoża i jego wartości przemysłowej. Do tego rodzaju informacji zaliczamy: wielkość zalegania złoża, głębokość zalegania, skład petrograficznych i chemiczny, grubość, rozciągłość i nachylenie złoża, warunki wodne złoża oraz charakter skał otaczających. Informacje takie uzyskuje się poprzez wykonanie górniczych wyrobisk poszukiwawczych, takich jak rowy poszukiwawcze, szybiki, sztolnie poszukiwawcze.
Rowy poszukiwawcze stanowią wykopy o szerokości około 1m i głębokości do 4m, wykonywane wzdłuż linii poszukiwawczych. Stosuje się je w wypadkach, kiedy spodziewamy się małej miąższości nadkładu i stromego ułożenia warstw.
Szybiki poszukiwawcze są pionowymi, rzadziej pochyłymi wyrobiskami górniczymi, zwykle o przekroju prostokątnym i głębokości do 25m. W przypadku skał zwięzłych szybiki poszukiwawcze mogą mieć kształt okrągły i być wykonywane bez obudowy. W okolicach górzystych poszukiwania górnicze prowadzą są za pomocą sztolni – jest to wyrobisko poziome lub lekko nachylone mające wlot z powierzchni, a udostępniających złoże ze stoku góry.
W przypadku poziomego lub słabo nachylonego zalegania warstw i przy dużej miąższości warstw nadkładowych prace poszukiwawcze wykonuje się za pomocą wierceń. Z uwagi na głębokość wierceń dzieli się je na płytkie i głębokie.
Ad. 2 Roboty udostępniające
Gdy złoże kopaliny zostało dostatecznie zbadane i gdy zdecydowano na nim założyć kopalnię, wówczas należy wykonać wiele różnych rodzajów wyrobisk górniczych, które w przyszłości pozwolą nam na eksploatację złoża. Roboty górnicze rozpoczyna się więc od utworzenia dostępu do złoża, czyli od jego udostępniania. Dostęp do złoża wykonuje się za pomocą wyrobisk udostępniających łączących złoże lub jego część z powierzchnią ziemi. Zależnie od warunków zalegania, złoże możemy udostępnić przez usunięcie nadkładu – przy wybieraniu złoża sposobem odkrywkowym, albo za pomocą wyrobisk podziemnych – przy wybieraniu złoża sposobem podziemnym
Do udostępnienia złóż przy eksploatacji podziemnej stosuje się wyrobiska:
- pionowe
- poziome
- pochyłe
Do wyrobisk udostępniających pionowych zalicza się szyby i szybiki oraz szyby i szybiki ślepe
Szybem nazywa się wyrobisko korytarzowe pionowe głębione z powierzchni ziemi o przekroju powiezej 4m2, zgłębione w warstwach skalnych i mających bezpośrednie połączenie z powierzchnią ziemi,
Szybikiem nazywa się podobne wyrobisko, lecz o przekroju poniżej 4m2 i zazwyczaj nie głębokie
Szybem lub szybikiem ślepym nazywa się wyrobisko pionowe nie wychodzące na powierzchnię lecz łączące wewnątrz kopalni pokłady między soba.
Do poziomych wyrobisk udostępniających zaliczamy sztolnie i przecznice, przecznica polowa, przekop, kierunkowy i polowy.
Przecznica to wyrobisko o kierunku prostopadłym do rozciągłości. Przekop kierunkowy to wyrobisko równoległe do rozciągłości. Przekop jest wyrobiskiem o kierunku nie prostopadłym i nie równoległym do rozciągłości. Jeśli wyrobiska wykonane są z przekopu kierunkowego i są prostopadłe do niego to nazywane są przecznicami polowymi. Wyrobiska o innych kierunkach nazywa się przekopami polowymi.


Złoża bardzo grube (np. wysady solne) lub wielopokładowe oraz nachylone do poziomu pod znacznym kątem dzieli się wzdłuż osi głębokości na mniejsze jednostki nazywane poziomami wydobywczymi. Przez poziom wydobywczy rozumie się część złoża zawartą w granicach obszaru górniczego między dwoma płaszczyznami przeprowadzonymi przez główne punkty udostępnienia złoża danego poziomu (rys.2.15).
Pionową wysokość poziomu dobiera się tak, aby zasoby przemysłowe poziomu wystarczały na okres czasu jaki przetrwać mogą główne wyrobiska udostępniające poziom. Praktycznie czas istnienia poziomu wynosi 15 do 25 lat a pionowe wysokości poziomów wynoszą:
a) w kopalniach węgla kamiennego:
- w pokładach grubych słabo nachylonych 80 do 120 m,
- w pokładach cienkich o większym nachyleniu 150 do 220 m;
b) w kopaniach rud 30 do 60 m,
c) w kopalniach soli 20 do 50 m.
Roboty przygotowawcze
- wyrobiska przygotowawcze to
a – pochyłe dowierzchnie
a – pochyłe dowierzchnie
b- poziome – chodniki
Roboty eksploatacyjne
- wyrobiska ubierkowe, zabierkowe, komorowe blokowe